Hiệp hội bệnh viện tư nhân Việt Nam
Hiện nay, Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình đang tiến hành xét xử vụ án tai biến y khoa xảy ra tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình ngày 29/5/2017. Mặc dù không phải là những người trong cuộc, nhưng là những đồng nghiệp đang ngày đêm sống, làm việc vì sự bình yên của cuộc sống, vì sức khỏe cộng đồng. Trước tính chất đặc biệt nghiêm trọng của vụ án, cũng giống như tất cả những cán bộ y tế trong cả nước, chúng tôi luôn dõi theo quá trình giải quyết vụ việc của các cơ quan tố tụng tỉnh Hòa Bình, dõi theo kết quả xử lý đối với bác sỹ Hoàng Công lương, chúng tôi kính đề nghị các cơ quan Đảng, cơ quan nhà nước có thẩm quyền, các cơ quan tố tụng trung ương, tỉnh Hòa Bình và Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình nghiên cứu xem xét vai trò, hành vi và trách nhiệm của bác sỹ Hoàng Công Lương trong vụ án này, nhằm bản án mà tòa sắp tuyên sẽ đảm bảo đúng người đúng tội đúng quy định của pháp luật, không bỏ lọt tội phạm và cũng không làm oan người vô tội. Bản án mà tòa án nhân dân TP Hòa Bình sắp tuyên sẽ vô cùng quan trọng bởi lẽ nó không chỉ quyết định trực tiếp đến sinh mệnh nghề nghiệp với cá nhân bác sỹ Hoàng Công Lương mà còn mang lại niềm tin hoặc ngược lại đối với hàng triệu thầy thuốc đang sống và làm việc trong hệ thống y tế cả nước.
Qua các thông tin đại chúng và theo dõi, diễn biến tại phiên tòa, chúng tôi xin tóm tắt vụ án cụ thể như sau: Ngày 20/04/2017 hệ thống nước lọc RO phục vụ chạy thận nhân tạo bị hỏng, anh Trần Văn Sơn – Cán bộ phòng Vật tư trang thiết bị y tế Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình được phân công đến kiểm tra. Qua kiểm tra đã lập biên bản xác nhận tình trạng máy móc, thiết bị hư hỏng, làm căn cứ để tiến hành thay thế, sửa chữa. Cùng ngày khoa Hồi sức tích cực – Đơn nguyên Thận nhân tạo đã có phiếu đề xuất sửa chữa hệ thống nước RO số 2 do Y tá trưởng Nguyễn Thu Hằng và bác sỹ Hoàng Công Lương ký.Việc đề xuất sửa chữa như trên là phù hợp, những người thực hiện gồm cán bộ phòng kỹ thuật, bác sỹ Hoàng Công Lương và các điều dưỡng đã thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ và phù hợp quy định của pháp luật.
Ngày 25/05/2017, Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình, đại diện là ông Trương Quý Dương – Giám đốc Bệnh viện ký hợp đồng số 315/BVĐK T_TS với Công ty Cổ phần dược phẩm Thiên Sơn do ông Đỗ Anh Tuấn làm Giám đốc, trị giá hợp đồng 99.360.800đ với nội dung: Cung cấp vật tư, sửa chữa hệ thống lọc nước RO số 2 cho Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình. Cũng trong ngày 25/05/2017, Công ty Thiên Sơn lại kí hợp đồng với Công ty TNHH xử lý nước Trâm Anh do anh Bùi Mạnh Quốc làm Giám đốc để thực hiện nội dung hợp đồng số 315/BVĐK T_TS như đã nêu trên.
Ngày 28/05/2017, anh Bùi Mạnh Quốc đến Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình để thực hiện các nội dung sửa chữa thay thế theo hợp đồng đã ký kết. Anh Trần Văn Sơn – Cán bộ phòng Vật tư trang thiết bị y tế Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình được giao nhiệm vụ kiểm tra, giám sát quá trình thay thế, sửa chữa, bảo dưỡng máy móc. Sau khi kiểm tra số lượng chất lượng, mẫu mã vật tư theo hợp đồng, anh Sơn đi về nhà để cho Quốc tự thay thế, sửa chữa, bảo dưỡng. Đến khoảng 18h30’ cùng ngày, anh Quốc gọi điện báo cho anh Sơn biết đã sửa chữa, bảo dưỡng xong. Anh Sơn gọi điện cho Điều dưỡng viên là chị Đỗ Thị Điệp (Điều dưỡng trực ca tại Đơn nguyên chạy thận nhân tạo thời điểm đó) nói là hệ thống nước đã sửa chữa xong, đề nghị chị Điệp khóa cửa phòng xử lý nước. Chị Điệp lại gọi điện nhờ Điều dưỡng Phạm Danh Quang đến khóa cửa.
Khoảng 7h ngày 29/05/2017, chị Đỗ Thị Điệp thông báo cho tất cả mọi người tại Đơn nguyên thận nhân tạo, trong đó có bác sỹ Hoàng Công Lương về việc Phòng VT-TTBYT về việc hệ thống nước RO số 2 đã được sửa chữa, bảo dưỡng xong và có thể hoạt động bình thường. Sau đó bác sỹ Hoàng Công Lương là người được trưởng khoa Hồi sức tích cực giao phụ trách Đơn nguyên thận nhân tạo tiến hành hội ý phân công hai bác sỹ khác và các điều dưỡng tiến hành theo quy trình, thực hiện chạy thận nhân tạo cho 18 bệnh nhân trong khoa.
Khoảng 7h30’ cùng ngày, anh Bùi Mạnh Quốc vào Khoa hồi sức tích cực, thấy máy chạy thận nhân tạo đã hoạt động, Quốc điện cho Sơn, Sơn đến nhưng cũng không cảnh báo hoặc ngăn chặn mặc dù cả hai đều biết rõ: Hệ thống nước RO mới bảo dưỡng, sửa chữa, chưa lấy mẫu nước đi xét nghiệm. Đến khoảng 8h20’ ngày 29/05 tất cả 18 bệnh nhân đang điều trị lọc máu đều có biểu hiện nôn, chóng mặt, buồn đi ngoài… và phải cấp cứu nhưng sau đó 8 người đã tử vong. Đây là một thảm họa y tế gây ra những tổn thất rất nặng nề về tính mạng, sức khỏe con người, về tài sản và danh dự uy tín của cơ sở khám chữa bệnh cũng như đội ngũ nhân viên y tế.
Các cơ quan bảo vệ pháp luật đã vào cuộc và sự thật phần nào được làm rõ. Theo chúng tôi, việc các cơ quan tố tụng tỉnh Hòa Bình khởi tố vụ án và đến nay đã truy tố đối với các bị can gồm nguyên Giám đốc, Phó giám đốc, Trưởng phòng vật tư trang thiết bị y tế Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình, Giám đốc công ty Thiên Sơn, Giám đốc Công ty Trâm Anh là cần thiết, đúng pháp luật vì hành vi của họ đã gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, cần phải có hình phạt nghiêm khắc. Riêng với bác sỹ Hoàng Công Lương bị buộc tội “Vô Ý làm chết người là không thỏa đáng, không có căn cứ pháp luật, bởi các lí do sau đây:
- Theo kết quả giám định pháp y tử thi, nguyên nhân tử vong của các nạn nhân là do ngộ độc Florua-suy thận mạn. Trong quá trình lau chùi hai màng lọc cũ, thay hai màng lọc mới, sục rửa các cột lọc…Ông Bùi Mạnh Quốc đã dùng hai loại axit: Flohydric và clohydric (là hai loại hóa chất không nằm trong danh mục hóa chất được phép dùng trong y tế) nhưng quá trình tẩy rửa cẩu thả, khi làm xong không lấy mẫu nước xét nghiệm mà tiến hành giao ngay cho đơn vị sử dụng (ông Bùi Mạnh Quốc gọi điện cho ông Trần Văn Sơn – Cán bộ Phòng Vật tư trang thiết bị y tế – Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình thông báo đã bảo dưỡng sửa chữa xong, yêu cầu khóa cửa phòng xử lý nước). Việc xét nghiệm tồn dư hóa chất khi tiệt trùng, lọc nước, xúc rửa hệ thông lọc nước RO là bắt buộc, đồng thời, khuyến cáo việc xét nghiệm thêm vi khuẩn và độc tố Endotoxin. Việc xét nghiệm bắt buộc có tồn dư hóa chất tẩy rửa hay không và xét nghiệm xem còn có vi khuẩn và độc tố Endotoxin sau khi sửa chữa, bảo dưỡng thay thế là trách nhiệm của cơ sở bảo dưỡng trước khi bàn giao cho Bệnh viện sử dụng”.
Việc theo dõi, giám sát quá trình bảo dưỡng, sửa chữa thay thế thiết bị lọc nước RO thuộc trách nhiệm của Kỹ thuật viên Trần Văn Sơn (anh Sơn được đào tạo 3 năm và đã tốt nghiệm Trường Cao đẳng y tế kỹ thuật và trang thiết bị y tế) nhưng anh Trần Văn Sơn đã không thực hiện đúng chức trách nhiệm vụ của mình (không giám sát, không nghiệm thu trực tiếp) để tồn dư một lượng lớn các chất độc trong hệ thống lọc nước RO, là nguyên nhân gây ra cái chết của 8 nạn nhân; những sai sót này xảy ra ở giai đoạn trước (sửa chữa, bảo dưỡng, thay thế thiết bị), bác sỹ Hoàng Công Lương là bác sỹ điều trị ở giai đoạn sau (lọc máu bằng thiết bị thận nhân tạo) không thể biết và không buộc phải biết các sai sót này; quá trình điều trị (lọc máu) cho 18 bệnh nhân tại Đơn nguyên thận nhân tạo sáng ngày 29/05/2017 bác sỹ Hoàng Công Lương đã thực hiện đúng “Quy trình lọc máu” theo quy định của Bộ Y tế (như: thăm khám lại bệnh nhân, xác định các chỉ số sinh tồn, lựa chọn quả lọc, đối chiếu tên bệnh nhân, bơm thuốc chống đông, sát khuẩn.v..v), do vậy, không thể quy kết bác sỹ Hoàng Công Lương là “thiếu trách nhiệm” trong trường hợp này.
- Khám bệnh, chữa bệnh là một chu trình liên tục, có liên quan đến nhiều giai đoạn, nhiều người (bác sỹ khám bệnh, bác sỹ điều trị, bác sỹ chẩn đoán CLS, dược sỹ, cung ứng vật tư, thuốc chữa bệnh…) mỗi giai đoạn, mỗi người mang tính độc lập tương đối và chịu trách nhiệm cá nhân về các quyết định, hành vi của mình. Khi xảy ra các tai biến, rủi ro hoặc sai sót chuyên môn kỹ thuật cần phải làm rõ vấn đề: Người đó có sai sót không?
Trong bản cáo trạng và phần luận tội của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hòa Bình kết luận: “Bị cáo Hoàng Công Lương là người được đào tạo kỹ thuật lọc máu cơ bản, biết rõ việc sửa chữa; khử trùng hệ thống nước RO số 2 ngày 28/05/2017, do đó với trình độ, nhận thức và vai trò trách nhiệm được giao, bị can Hoàng Công Lương buộc phải biết rõ quy định nước sử dụng trong lọc máu phải đảm bảo chất lượng theo quy định…”. Kết luận như vậy là không có cơ sở, vì theo quy định tại điều 73; điều 74 và điều 75 Luật khám, chữa bệnh thì: Khi xảy ra các tai biến, rủi ro trong khám chữa bệnh (trong trường hợp này là thảm họa y tế) phải tiến hành thành lập Hội đồng chuyên môn để xác định: Ai là người có sai sót chuyên môn kỹ thuật dẫn đến hậu quả tác hại; trong trường hợp vụ việc được giải quyết theo trình tự thủ tục tố tụng hình sự thì Cơ quan tiến hành tố tụng yêu cầu Cơ quan nhà nước có thẩm quyền về y tế thành lập Hội đồng chuyên môn để xác định có hay không có sai sót chuyên môn kỹ thuật, làm căn cứ để Cơ quan tiến hành tố tụng xác định trách nhiệm hình sự. Hội đồng chuyên môn hoạt động theo nguyên tác thảo luận tập thể,biểu quyết theo đa số và chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết luận của mình, kết luận của hội đồng chuyên môn cấp tỉnh nếu chưa đủ độ tin cậy, cơ quan tố tụng có quyền yêu cầu triệu tập hội đồng chuyên môn cấp cao hơn mà ở đây là Bộ Y tế và kết luận của hội đồng chuyên môn phải được coi là chứng cứ và được xem sét, sử dụng khi buộc tội hoặc gỡ tội cho bị can, bị cáo . do đó các suy đoán, quy kết ngoài chuyên môn không có giá trị kết tội.
- Quá trình giải quyết vụ án này cũng cần thiết phải tiến hành kiểm tra, đánh giá về chất lượng, nguồn gốc xuất xứ các máy móc thiết bị tại Đơn nguyên thận nhân tạo – Khoa Hồi sức tích cực Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình nhằm mục đích đảm bảo An toàn cao nhất cho tính mạng sức khỏe của người bệnh và cũng để làm rõ: Còn có ai “Thiếu trách nhiệm” trong việc này không ?
Trên thực tế, ở Đơn nguyên thận nhân tạo từ lãnh đạo đến tất cả các bộ phận chuyên môn đều làm việc lỏng lẻo, tùy tiện không có bất cứ một quy trình quy phạm cụ thể nào, việc làm như vậy đã được lặp đi lặp lại nhiều lần, nhiều năm nay. Tuy nhiên việc này không thể quy chụp cho các cán bộ chuyên môn được bởi lẽ họ có muốn làm đúng quy trình cũng không được vì đến thời điểm vụ án xẩy ra bộ y tế, Bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình cũng chưa ban hành bất cứ một quy trình cụ thể nào, trong các lần sửa chữa trước đây ở đơn nguyên thận nhân tạo cũng như ở các đơn vị khác quy trình bàn giao trang thiết bị cũng tương tự và đều lỏng lẻo giống nhau, điểm khác biệt ở đây là nó chưa xẩy ra hậu quả nghiêm trọng mà thôi.
- Việc làm của bác sỹ Hoàng Công Lương khi thực hiện chức trách nhiệm vụ tại đơn nguyên thận nhân tạo là hoàn toàn đúng quy trình, bác sỹ Lương không thể biết và cũng không buộc phải biết trong hệ thống máy RO có độc tố nguy hiểm. Việc bác sỹ Hoàng Công Lương chưa báo cáo trưởng khoa không liên quan gì đến hậu quả của vụ án vì Trưởng khoa cũng là bác sỹ như bác sỹ Hoàng Công Lương không thể biết nguy hiểm có trong hệ thống máy do một đơn vị không đủ điều kiện can thiệp. Vì vậy nếu bác sỹ Hoàng Công Lương có báo cáo trưởng khoa thì hậu quả nghiêm trọng vẫn sẽ xảy ra. Việc ra y lệnh lọc máu cũng giống như việc ra y lệnh dùng thuốc, bác sỹ không thể biết thuốc mà điều dưỡng sẽ tiêm cho người bệnh là thuốc tốt hay kém chất lượng. Việc kiểm tra đó thuộc trách nhiệm của những đơn vị và người khác. Mặt khác theo quy chế bệnh viện (do Bộ Y tế ban hành) thì công tác vận hành và đảm bảo an toàn của toàn bộ trang thiết bị y tế thuộc trách nhiệm của phòng vật tư, việc không test kiểm tra mẫu nước trước khi sử dụng cũng thuộc trách nhiệm của Phòng vật tư trang thiết bị y tế. Việc không quy định phải bàn giao bằng văn bản các thiết bị sau sửa chữa thuộc trách nhiệm của Giám đốc và Trưởng phòng, chất lượng thuốc thuộc khoa dược,… bác sỹ chỉ chịu trách nhiệm về y lệnh. Nếu bác sỹ ra y lệnh khi bệnh nhân chưa cần lọc máu hoặc các bệnh nhân đang có những bệnh lý khác chống chỉ định mà bác sỹ vẫn ra y lệnh lọc máu dẫn đến bệnh nhân tử vong thì bác sỹ mới phải chịu trách nhiệm. Trong trường hợp này, bác sỹ Hoàng Công Lương ra y lệnh là hoàn toàn đúng chỉ định, nếu những người trước đó làm đúng trách nhiệm thì hậu quả không xảy ra. Bác sỹ Hoàng Công Lương không biết, không thể và không buộc phải biết chất lượng nước RO vì việc đó thuộc về những người khác.
Hành vi của bác sỹ Hoàng Công Lương không cấu thành bất cứ một tội phạm nào, việc bắt tạm giam, khởi tố và truy tố đối với bác sỹ Hoàng Công Lương là oan sai và cần phải được đình chỉ ngay. Trước khi đưa vụ án ra xét xử hoặc tuyên bố bác sỹ Hoàng Công Lương không phạm tội, tại phiên tòa, bác sỹ Hoàng Công Lương cần được khôi phục các quyền và lợi ích hợp pháp bị hạn chế trong suốt hơn một năm qua và phải được bồi thường các thiệt hại do bị oan sai theo quy định của pháp luật.
Luật sư Phạm Văn Học
Phó Chủ tịch Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam
Giám đốc Bệnh viện đa khoa Hùng Vương – Phú Thọ
